Tot op heden is de grootste prestatie van het kabinet dat het niet is gevallen. Door eigen vuur wel te verstaan. De oppositie speelt geen rol. Die heeft de verkiezingswinst van Wilders nog steeds niet verwerkt. Ze heeft geen verhaal en komt niet verder dan veroordelingen en bangmakerij. Bijvoorbeeld dat de democratie in gevaar is door de hang van conservatieven naar ‘een sterke man’. Als dat zo zou zijn, dan schiet het niet erg op met die sterke man. Er gaat bij wijze van spreken geen dag voorbij of het kabinet staat op omvallen. Ik had altijd een andere voorstelling van – ik zoek even een courante kwalificatie – het fascisme.

Amateurisme

Het kabinet zit gewoon niet goed in elkaar. Onwerkbaar door zijn extraparlementaire positie met een partijloze, machteloze premier. Onwerkbaar door amateuristische bewindslieden. Onwerkbaar door voortdurende obstructie van Omtzigt die alleen maar in het kabinet lijkt te zitten om dingen tegen te houden (wat hij waarschijnlijk in elk kabinet zou doen). Onwerkbaar tot slot door de slechte verhoudingen tussen de partijleiders.

Het kabinet levert niet

Na eindeloze barensweeën ligt er een set noodmaatregelen om het strengste asielbeleid ooit op te tuigen, maar het vervolgtraject is zo slecht georganiseerd dat het waarschijnlijk tot niets leidt. En verder? Een beetje krimp op Schiphol, een beetje bezuinigen op de NPO, een beetje hardrijden op de Afsluitdijk, een beetje inslikken van bezuinigingen op het onderwijs, een beetje strepen in de subsidie van UNWRA, een beetje dit en een beetje dat. Een handjevol wetsontwerpen. En het doorzetten van oud beleid: het doorduwen van de zeer omstreden Pensioenwet en het organiseren van het door Jetten en XR bedachte Nationaal Burgerberaad Klimaat dat voor de overheid plannen mag bedenken om tot achter de voordeur van de burgers in te grijpen.

Haakse bochten onmogelijk

Dat is dunne soep als je met veel poeha een breuk met het verleden aankondigt waardoor ‘de zon weer gaat schijnen’.

Voordat we met z’n allen “eigen schuld, stelletje amateurs!” gaan roepen, kijken we even verder.

Het onvermogen om een paar haakse beleidsbochten te maken vindt zijn oorzaak ook in ons staatkundig bestel. Veel van onze nationale bevoegdheden zijn overgedaan aan Brussel: migratie, asiel, klimaat, stikstof om wat dossiers te noemen. Dan blijven er twee opties over: meezwemmen met de stroom of heel langdurig duwen en trekken totdat de bedding een paar millimeter wordt verlegd. Met de vuist op tafel slaan, werkt als je een klein land bent niet of hooguit één keer.

Kan je hiervan nog zeggen dat dit de prijs is van internationale samenwerking, dat geldt niet voor het tweede obstakel.

Ring van gewapend beton

We wisten het al, maar merken het nu duidelijker dan ooit: om de democratische macht in Den Haag ligt een ring van gewapend beton. Het is het establishment, de hoogopgeleide bovenlaag die meestuurt, onderhandelt en zo nodig boycot. Zolang die ring en de Haagse politiek van dezelfde signatuur zijn, gaan de dingen zoals ze decennia zijn gegaan: één kant op. Maar o wee als Den Haag niet doet wat de ring wil.

We zien nu hoe dat werkt. Ambtenaren die demonstreren en tegenwerken, zelfs gevoelige informatie naar Kamerleden van de oppositie lekken. Burgemeesters die doen alsof ze de NAVO zijn (“een aanval op Femke Halsema is een aanval op ons allen”, aldus collegaatje Sharon Dijkstra deze week). Een Commissaris van de Koning die het bezoek van twee ministers probeert te voorkomen. Door de overheid gesubsidieerde lobbyclubs die dreigen met de rechter als er plannen komen die ze niet bevallen, wetende dat rechters steeds meer de neiging hebben om abstracte mensenrechtenverdragen om te katten tot concrete opdrachten of verboden aan het kabinet.

In plaats van handenwrijvend vast te stellen dat het kabinet niet levert, zouden we (ook) schrik moeten hebben dat de democratie in ons land haar effectiviteit kwijt is.

Verkiezingen

Als het kabinet valt – en dat gaat gebeuren-, komen er verkiezingen. Wat mogen we verwachten?

De PVV blijft de grootste. Daar zal Wilders wel voor zorgen. Hij zal zijn achterban – die toch al heel trouw is – moeiteloos kunnen overtuigen van de tegenwerking en blokkades van de elite-partijen. Maar, alleen als de PVV substantieel groter wordt dan nu en rechtse partijen als BBB, JA21 en SGP zo groeien dat ze met de PVV een meerderheidskabinet kunnen vormen, blijft Wilders een relevante speler.

In alle andere gevallen gaat het luik open en verdwijnt hij in de oppositie. Dat gaat waarschijnlijk zo.

Cordon sanitaire

Alle partijen links van de VVD hebben verklaard nooit met de PVV te zullen samenwerken. Een cordon sanitaire of een Brandmauer zoals ze in Duitsland zeggen. Je kan elke taal kiezen om dit ondemocratische middel een zekere chic te geven, maar het is en blijft uitsluiting, isolatie.

De VVD zal wel een tijdje een schutkleur aannemen. Expliciet de PVV uitsluiten zal niet goed vallen bij veel van haar kiezers en bovendien nogal hypocriet overkomen als je zelf het Kabinet-Schoof mogelijk hebt gemaakt. Dilan Yesilgöz zal (als ze mag blijven) haar kruit drooghouden en schermen met een bezinningsperiode in de oppositiebanken om als de voorwaarden goed genoeg zijn aan te schuiven bij een coalitie zonder de PVV. En zo niet, dan op naar de volgende verkiezingen. De VVD is net het Vaticaan; daar kijken ze ook niet op een paar jaar van de eeuwigheid.

NSC verdwijnt en archiveren we als een rimpeling in de geschiedenis.

Globalistische coalitie

Als de VVD zich (een tijdje) afzijdig houdt, dan moeten CDA, GL/PvdA en D66 als ‘motorblok’ proberen een kabinet te formeren, geheid met ChristenUnie erbij om boven de grens van 76 Kamerzetels te komen. Het kost weinig moeite om de koers van dit kabinet te duiden: nog een paar slagen linkser dan Rutte III en IV bij elkaar.

VVD erbij

Kan de VVD dan niet verleid worden tot deelname aan het kabinet, vraagt u zich wellicht af. Dat is precies wat ze bij de VVD ook zullen hopen, schat ik zo. Dat maakt hun koerswending fatsoenlijk (‘landsbelang’), de beslissing van Dilan moedig (‘over de eigen schaduw heen springen’) en de onderhandelingspositie beter (‘voor de mensen in het land’).

Als ik dit zo opschrijf, vind u me dan ook niet geschikt voor het landsbestuur?

De klassieke middenpartijen

Wie een beetje verstandig is en op enige afstand van de dagelijkse politiek staat, zal met zorg naar dit mogelijke scenario kijken, te meer omdat dit zich niet in een enkel weekje zal ontrollen, maar in een eindeloze heen en weer processie die voor normale mensen lijkt op werkweigering.

Zouden er al prominente Nederlanders in het geheim bezig zijn met een kabinetsformatie? We hebben het eerder gezien: aan een bar op de Antillen en in hotel Des Indes in Den Haag. In elk geval publiceerde Hans Borstlap, voormalig Staatsraad en topambtenaar, maar ook prominent CDA’er, laatst een oproep aan de ‘klassieke middenpartijen’ om hun verantwoordelijkheid te nemen. En als zo iemand dat opschrijft, heeft dat betekenis.

De klassieke middenpartijen zouden moeten zorgen dat er orde op zaken wordt gesteld. Een urgentieprogramma opstellen om de publieke basisvoorzieningen weer op niveau te krijgen, te beginnen met al die onderwerpen waar men het in principe best met elkaar eens is. Dit alles in de hoop dat het ‘wanhopige electoraat’ weer vertrouwen in de toekomst en de politiek krijgt.

Een constructieve gedachte die bij veel landgenoten zal aanslaan, want die zijn even constructief. Nu ben ik nogal nuchter aangelegd, dus toch een paar kanttekeningen.

Wie dan?

Wie zijn de klassieke middenpartijen? Lang geleden was het antwoord simpel en onweerlegbaar: PvdA, CDA en VVD. Volkspartijen die waren geënt op een bepaalde levensbeschouwing en die burgers van die denominatie onder één dak organiseerde, van hoog tot laag, deels gericht op het openbaar bestuur, deels op verheffing en bescherming van de kwetsbare onderlaag in hun gelederen.

Die partijen bestaan niet meer. Ja, de namen nog wel, maar de gewone man is al lang geleden vertrokken, zit thuis of bij de PVV.

Kan je van het CDA en de VVD nog zeggen dat die zich ergens in het midden van het politieke spectrum bewegen, dat gaat voor de PvdA niet meer op. Die is inmiddels even radicaallinks als de partij die haar binnenkort overneemt, GroenLinks. Een globalistisch geïnspireerde grotestadspartij, die voor alles staat wat de conservatieve kiezer niet blieft. De restauratiepogingen van Rood Vooruit met mensen als Hans Spekman en Lutz Jacobi lijken me te laat.

Los hiervan, van de machtspositie van de klassieke middenpartijen zaliger is niets over. Met z’n drieën behalen ze nu wat het CDA of de PvdA in het verleden scoorde, ook als het Bontenbal dankzij teleurgestelde NSC’ers groeit. Wil het getalsmatig iets worden, dan moet D66 erbij, volstrekt geen volkspartij zoals bekend en prototypisch voor een elitepartij waar de conservatieve kiezer buikpijn van krijgt.

Wat bindt ze?

Wat bindt GL/PvdA, CDA, VVD en D66? Wilders buiten de deur houden? Dat is wat weinig. Kunnen ze het eens worden over het herstel van de publieke basisvoorzieningen, zoals Borstlap suggereerde? Vast wel, totdat de financiering ervan aan de orde komt. Zeker als dat ten koste gaat van heilige huisjes van de een of de ander. Of denkt iemand dat GL/PvdA en D66 hun klimaatambities loslaten? Of dat de VVD de ziektekostenpremies inkomensafhankelijk wil maken?

 Hoe dan?

En dan de meest delicate, want principiële vraag: waar zouden de klassieke middenpartijen het morele gezag vandaan willen halen om ‘orde op zaken te stellen’ en een degelijk landsbestuur te herstellen? Zij zijn het die in uiteenlopende coalities verantwoordelijk zijn voor de lamlendige staat van ons land en de gewone man de mond hebben gesnoerd. Zelfkritiek of spijt? Ik heb ze er nooit over gehoord. Zij zijn het die Wilders hebben gebaard en nu verontrust in het wiegje kijken en menen te kunnen roepen: ‘Dit is niet mijn kind!’

Zou iemand serieus denken dat je met een cordon sanitaire rond Wilders en met voortdurende schimpscheuten aan het adres van diens trouwe kiezers het land weer op de rit kan krijgen? De polarisatie kan dempen? De kloof tussen het establishment en de gewone man kan dichten?

Dacht het niet.

Paul Verburgt