Een oude vriend, maar onherkenbaar veranderd. Van zijn oorspronkelijkheid en nieuwsgierigheid is nauwelijks iets over. Nederlanders zijn tokkies en racisten. Migranten zijn zielig, moslims ook. En vrouwen niet te vergeten, mits van kleur. Dat soort meningen.

Maar ja, een oude vriend laat je niet snel in de steek. Tot de pogrom van 7 oktober, toen hij daders en slachtoffers omwisselde en dat heel genuanceerd vond. Nog een paar weken heb ik het met hem volgehouden en toen was het klaar.

Telefonisch heb ik de vriendschap opgezegd of beter het abonnement. Meer dan 45 jaar was ik abonnee van de Volkskrant. De krant waarmee ik mijn dag opende en vaak ook mijn ogen.

Waarom ik opzegde, wilde de mevrouw weten. Aha, zei ze, jammer. Ik zal het doorgeven.

Brief

Wat ze heeft doorgegeven, weet ik niet maar kort erna kreeg ik een brief van de hoofdredacteur, een standaardbrief, waarin hij mijn vertrek betreurde, de krant nog eens aanprees (met name vanwege de columns van Sander Schimmelpenninck) en me een fikse korting bood als ik abonnee bleef. Daags erna belde een meneer om dit schitterende aanbod nog eens te herhalen.

Omdat ik kennelijk nog in de rouwfase verkeerde, deed ik wat ik niet voor mogelijk had gehouden: ik schreef de hoofdredacteur een persoonlijke brief. Dat ik inhoudelijke redenen had om op te zeggen, geen financiële. Dat zijn paradepaardje Schimmelpenninck voor mij het symbool was van de weerzin van de krant tegen de meerderheid van de bevolking en dat het tekenend was dat deze columnist week na week mocht schelden op ‘domrechts’.

Dat ik klaar was met het dedain van de krant. Klaar met de vooringenomen berichtgeving. Klaar met woke. Klaar met al die geslaagde Nederlanders die hun huidskleur of gender opvoeren als de lancering of vertraging van hun carrière. Klaar ook met columnisten als de geradicaliseerde Asha ten Broeke die flirt met geweld.

Vastgelopen

Deze week – om af te kicken koop ik zo nu en dan een losse krant – las ik een hoofdredactioneel commentaar. Daarin laat Pieter Klok nog eens zien hoe hij en zijn krant zijn vastgelopen.

In de openingsalinea’s komen twee lezers aan het woord die hem kortgeleden een mail hadden gestuurd. De eerste meldde – citaat – ‘veel troost’ te vinden in de politieke columns van de krant om daaraan toe te voegen dat het ‘ongelooflijk is hoe links wordt verguisd door de meeste mensen, terwijl juist zij de Volkskrant zouden moeten lezen.’

De tweede mailschrijver kon dat slechts beamen. Hij had ‘als VVD-stemmer expres de Volkskrant genomen omdat ie een tegengeluid wilde horen’.

Gedeelde werkelijkheid

Nou ja zeg, dat treft, twee van zulke toepasselijke mails precies op tijd! Het is wat de hoofdredacteur nodig heeft om ons zijn boodschap te vertellen: ‘We moeten in een gezonde democratie zoeken naar een gedeelde werkelijkheid, een werkelijkheid waarin ieder zich herkent’.

‘Gedeeld’ betekent  – ik vat samen – dat we van elkaar willen weten hoe ieder de werkelijkheid beleeft. Dat gaat dus helemaal niet goed, aldus Pieter Klok. Nederlanders sloten zich de afgelopen jaren steeds vaker op in hun eigen waarheden, geholpen door sociale media.

Dat gebeurde niet per ongeluk, maar bewust. Ze ‘weigeren gewoonweg zich in het perspectief van anderen te verplaatsen en beginnen een stevige afkeer van medeburgers te ontwikkelen die er anders over denken’.

“Onze opdracht”

Ik kan niet tippen aan het niveau van een hoofdredacteur van een grote landelijke krant, maar even dacht ik dat we op dezelfde lijn zaten, Pieter Klok en ik, en dat hij bij het tikken van zijn stukje mijn brief voor ogen had gehad.

Vergissing natuurlijk. De rest van zijn stuk ging over de PVV die een bloedhekel aan links heeft en die van de politiek een stammenstrijd heeft gemaakt. De partij die ‘de onafhankelijke waarheidsvinding wil frustreren door instituties als rechters en journalisten af te schilderen als figuren met een politieke agenda, net zo subjectief als ieder ander.’

Dat is gevaarlijk, zegt Klok, want dan kun je ‘de bevolking uiteindelijk alles laten geloven.’ Om zijn column te besluiten met een pathetische volzin die het verdient hier onverkort geciteerd te worden: ‘Wij zien het als onze opdracht om tegen de klippen op te blijven zoeken naar een gedeelde werkelijkheid, door alle perspectieven te laten zien en de onderliggende feiten te achterhalen’.

Blind en doof in de bubbel

Die bubbel van Klok is niet alleen metersdik, maar van binnen ook volledig beslagen. Hopeloos in zichzelf gekeerd, zonder enige zelfreflectie. Vastgekleefd aan het ontoereikende onderscheid tussen links en rechts. Blind voor de dominantie van een kleine spraakmakende gemeente waar links en rechts samenvloeien in eenheidsdenken en hovaardij, doof voor de massa die mag opdraaien voor de idealen van die heersende macht. Immuun voor de gedachte dat zijn krant misschien niet doet aan ‘onafhankelijke waarheidsvinding’ en zelf wel eens een van de bronnen van de aversie van ‘de meeste mensen’ zou kunnen zijn.

De gedeelde werkelijkheid van de hoofdredacteur van de Volkskrant is dat de meeste mensen ongelijk hebben en zijn krant niet.

Ik beschouw zijn artikel maar als het antwoord dat ik nooit op mijn brief ontving.

Paul Verburgt