Het verkiezingsprogamma van GL & PvdA, ruim 60 pagina’s en bijna 300 beleidsmaatregelen. Met minder gaan ze de komende verkiezingen voor het Europese Parlement niet in.

Er wordt vaak een beetje neerbuigend gedaan over verkiezingsprogramma’s, ik ken zelfs hooggeplaatste bestuurders en wetenschappers die ze nooit lezen, ook niet van hun eigen partij, maar ik kan er niet genoeg van krijgen.

Zachtroze toekomst

Toekomsten die maakbaar zijn en waarnaar mensen vaak zonder het te beseffen hartstochtelijk verlangen. Economie en geld die trivialiteiten zijn. De werkelijkheid die geen obstakel is, maar een fraaie startpositie en het verleden dat slechts dient om de zachtroze toekomst beter uit te lichten. Dat is toch heerlijk!

Het verkiezingsprogramma van GL & PvdA past helemaal in dit stramien. Als liefhebber zou ik zeggen ‘niets meer aan doen’, maar zo werkt het daar niet. De amenderingsmachines zijn opgestart en de partijafdelingen kruipen avond aan avond bij elkaar, want de toekomst kan niet precies genoeg worden beschreven. En stel je voor dat een fout over het hoofd wordt gezien!

Eén procent van de zetels

Het verkiezingsprogramma zal overigens geen werkelijkheid worden. Dat geldt voor alle verkiezingsprogramma’s, maar zeker voor dit. GL en PvdA mogen rekenen op een zetel of 6 à 7. Dat is 1% van het Europese Parlement. Bovendien zijn de partijen niet gefuseerd en zullen ze zich over twee grote fracties verdelen, de Groenen en de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten.

Die fracties denken over veel dingen hetzelfde als GL resp. PvdA, maar er zijn ook grote verschillen. Bovendien moeten ze rekening houden met een stevige reductie van het zetelaantal als gevolg van de ruk naar rechts die de kiezers gaan maken en dan heb je toch een beetje het nakijken.

Zullen we dat verkiezingsprogramma dan maar vergeten? Dat mag zeker, maar bij voorkeur pas nadat u deze column hebt uitgelezen, want dat maakt u een stuk wijzer. Ook voor binnenlands gebruik, want de kijk van GL & PvdA op Europa vindt haar weerspiegeling in hun plannen voor Nederland. Ik las het volgende.

EU als eenheidsstaat

Voor GL & PvdA is de EU allang geen verdragsorganisatie meer, ook niet een ever closer union van landen, maar een federatie, wellicht zelfs een soort eenheidsstaat. Dat wordt niet expliciet gezegd, maar het blijkt uit alles. De EU-commissie, zeg maar het kabinet, moet een stuk kleiner worden; het is nu een club met net zoveel commissarissen als er landen lid zijn, 27. Er moet belasting worden geheven en het parlement moet het recht van initiatief krijgen plus de bevoegdheid om ‘kabinetsleden’ (eurocommissarissen) weg te sturen.

Het blijkt ook uit tal van voorstellen die slechts zinvol en uitvoerbaar zijn als de EU-commissie de baas is. Een eurocommissaris voor Woningnood, de aanpak van grootschalige desinformatie, de ombouw van de huidige fossiele economie naar een circulaire en het leveren van goedkope energie aan mensen met een ‘krappere’ beurs. Ik noem maar wat beleidsmaatregelen.

Wie daar tegenin brengt dat dit ook realiseerbaar is via de nationale overheden, komt bedrogen uit. Het verkiezingsprogramma negeert die lidstaten en hun regeringen vrijwel volledig. Het zijn – in mijn woorden – provincies, uitvoerende organen. En die moeten niet lastig doen, want dan willen GL & PvdA direct sancties: korting op subsidies.

Bovendien willen ze een einde aan het vetorecht van de lidstaten zodat niet een enkele dwarsligger de zaak kan blokkeren. Voorlopig alleen op het gebied van buitenlands beleid, defensie en – let op – belastingen, maar dat is de ouverture, dat lees je tussen de regels door. En we weten allemaal dat het wellicht begrijpelijke sentiment zich niet keert tegen die ene dwarsligger (Orban), maar uiteindelijk tegen alle landen die niet veel moeten hebben van de oprukkende Brusselse regelmacht.

Groene en eerlijke welzijnseconomie

GL & PvdA hebben grootse plannen met wat ze Europa noemen, waar ze de EU moeten zeggen. In 2035 moet alle elektriciteit hernieuwbaar zijn en in 2040 moeten we klimaatneutraal zijn. In 2050 moet de hele economie zelfs volledig circulair zijn. Wacht, dat kan preciezer: in 2050 moeten we ‘een groene en eerlijke welzijnseconomie’ zijn. U begrijpt wel wat ze daarmee bedoelen.

In 26 jaar tijd dus.

Het klinkt wondermooi: veeteelt en soortgelijke vervuilende bedrijven eruit, groen staal en ‘natuurinclusieve kringlooplandbouw’ erin en zware belastingen voor multinationals.

Kosten?

Op de jaartallen en paginanummers na ontbreekt in het verkiezingsprogramma elk cijfer. Hoeveel deze ongekende ombouw moet kosten, blijft buiten beeld. Net zoals de vraag hoe die ongetwijfeld torenhoge rekening moet worden betaald, in een economisch bestel dat door die reorganisatie op zijn grondvesten wankelt wat meestal niet bevorderlijk is voor de winstgevendheid. Nog daargelaten dat circulaire landbouw – om eens een voorbeeld te noemen – heel veel grond en geld kost en veel minder opbrengt dan die verguisde teelt van nu.

Ook de vraag of bedrijven niet liever de storm ontvluchten door te verkassen naar andere continenten, blijft onbesproken. Zoals er geen woord wordt gewijd aan de onvermijdelijke verslechtering van het opleidingsniveau van de bevolking door de massale influx van zeer laagopgeleide mensen die ook nog eens slecht integreren en vaak in de bijstand zitten. Hoe dat uitwerkt op de arbeidsmarkt en in de economie laat zich indenken.

Tot slot: in het verkiezingsprogramma is er geen buitenland anders dan in een enkele tussenzin om het eigen betoog kracht bij te zetten. Onbesproken blijft daardoor de concurrentiekracht van China, India, Brazilië en uiteraard de VS. Terwijl wij hier de boel vertimmeren, gaan die heus niet zitten duimendraaien. Maar ja, GL & PvdA leven in een andere wereld.

Extreemrechts en ultraconservatie

In die andere wereld hebben ‘extreemrechts en ultraconservatieve bewegingen’ het gedaan. Ze tasten de rechten van minderheden aan. GL & PvdA verzetten zich daar hevig tegen. En terecht. ‘Wij bieden echte oplossingen’, schrijven ze, maar de kiezers moeten raden welke dat zijn.

Een echte oplossing begint doorgaans met een echte analyse. Extreemrechts en ultraconservatief zijn foute boel (aannemende dat ze kwade plannen hebben), maar wie zijn dat? U en ik moeten onwillekeurig denken aan ultraconservatieve islamisten en strenggelovige moslims die zich met woord en daad verzetten tegen alles wat GL & PvdA zo dierbaar is: gelijke rechten voor lhbti’ers en – mag je aannemen – geweldloosheid. Geen woord erover.

Het is een taboe kennelijk. Of een vooroordeel: moslims zijn nooit daders, maar altijd slachtoffers. Draaf ik door? Nee hoor, het programma laat wel meer vooroordelen zien. Zo zijn het altijd blanken die discrimineren, want ieder ander moet beschermd worden tegen discriminatie, behalve de blanke Europeaan (tenzij die het ‘geluk’ heeft om tot een beschermde minderheid te behoren, zoals lhbti.)

Klimaat en immigratie

Het is verleidelijk om ook wat observaties neer te schrijven over andere beleidsterreinen die GL & PvdA na aan het hart liggen zoals klimaat en immigratie. Ik zie ervan af. Het is oude koek en die veronderstel ik maar bekend.

Het is ‘de oneerlijke economie van vandaag die ons in een klimaatcrisis heeft gestort’, zeggen de partijen. Daar was zelfs het IPCC niet opgekomen. En de ‘verwoestende klimaatcrisis eist nu al veel slachtoffers’, aantoonbaar onjuist. Maar wat maakt het uit, het geloof in de klimaatcrisis is onwankelbaar.

Over immigratie valt ook niets nieuws te lezen. Uiteraard worden de aantallen asielzoekers weggemasseerd door te verzwijgen dat ze, wanneer ze eenmaal een verblijfsstatus hebben gekregen, blijven en dus beslag leggen op woningen en voorzieningen, wat van de arbeidsmigranten niet kan worden gezegd. In Nederland praat je over 30% van de instroom. Het boeit de partijen niet: ze vinden dat Europa een open huis moet zijn. Dat de boel nu al uit de hand is gelopen, speelt geen enkele rol. Goh, waar kennen we dit van?

Neocommunisme

Blijft over een onversneden neocommunistische trend in het verkiezingsprogramma. GL & PvdA willen diep ingrijpen in de vrijheid van mensen om hun leven naar eigen smaak en inzicht in te vullen. Het is paternalisme dat de partijen drijft, maar vooral het collectieve en dus abstracte belang: de samenleving, de planeet en – daar is ie weer – de toekomst.

Vlees op het bord? Ongezond en zielig en dus moeten we aan een eiwittransitie worden onderworpen: overstappen op plantaardige eiwitten en – eet smakelijk – eiwitrijke micro-organismen. U moet uw kleding langer dragen en niet worden verleid om een borrel te drinken (wat in het wereldbeeld van GL & PvdA betekent dat reclame op drank wordt verboden). Of hard drugs worden vrijgegeven zoals GL-topper Femke Halsema bepleit, lezen we nog niet, maar waarom ook niet? Als er maar geen reclame voor die troep wordt gemaakt. Of zoiets.

Rijke stinkerds mogen – als ze er t.z.t. überhaupt nog zijn – geen privéjet hebben, geen superjacht of een poenige SUV. Trouwens, ook de gewone man moet terug in zijn hok. Hij moet maar een elektrische kar kopen of anders gaan fietsen. Ook mogen auto’s niet al te zwaar worden, wat een kunst is met al die dikke batterijen. En vliegvakanties naar Benidorm? Is er iets mis met de trein?

En zo dirigeren beide progressieve partijen uw en mijn leven: meer deeleconomie (weg met privaat bezit), collectieve oplossingen (de gezamenlijke badkamers en keukens die een progressieve Amsterdamse wethouder laatst opperde) en natuurlijk de social media aan banden want die brengen de mensen maar van de wijs.

Aantrekkelijke toekomst?

Het valt niet mee om dit verkiezingsprogramma te associëren met een aantrekkelijke toekomst. Wel kun je moeiteloos een andere conclusie trekken. GL & PvdA laten zien geen enkele aanleg voor zelfreflectie te hebben. Terwijl in Europa de wind van rechts blaast en aantrekt, komen zij doodgemoedereerd met plannen en herhalingen van standpunten die die rechtse windkracht heeft aangejaagd.

Niet anders zie en hoor je in eigen land.

GL & PvdA hebben zich losgezongen van de echte wereld. Het is als in dat wereldberoemde liedje van Kinderen voor Kinderen: ‘Op een onbewoond eiland zijn alle dagen fijn. Op een onbewoond eiland, daar zou ik willen zijn’.

Die 6 à 7 zetels wordt nog een hele hijs.

Paul Verburgt