Hoe vrij zijn we eigenlijk anno 2024? Best goed toch? Je wordt niet van de straat geplukt zoals in Iran, je mag naar de stembus en zeggen wat je voor de mond komt.

Wie dan toch beweert dat onze vrijheid onder druk staat, krijgt al gauw het verwijt een populist te zijn. Bijvoorbeeld van de leider van het CDA, Henri Bontenbal, die recent verklaarde dat vrijheid voor populisten ‘niets anders betekent dan lekker doen waar je zelf zin in hebt’.

Vrijheidsdrang als verwijt, als bewijs van ongeremd egoïsme. Je moet er maar op komen. Nou, Bontenbal is niet de enige die daar opgekomen is. Het is communis opinio in grote delen van de bovenlaag van onze samenleving.

Wie zich keert tegen de toenemende drang en dwang van de autoriteiten is tegenwoordig al snel een klimaatontkenner, een nationalist, een populist, een wappie, een transfoob of een racist, een witte racist welteverstaan, erfelijk belast met alle denkbare slechtigheid.

Verzet is vrijwel ondoenlijk, bij vrijheid is de bewijslast namelijk omgekeerd. De burger moet maar aantonen dat de autoriteiten zijn vrijheid aantasten. Slaagkans zo goed als nul. Bestuurders zitten verscholen achter een haag van woordvoerders en procedures en de bestuursrechter geeft bijna altijd de overheid haar zin.

Middle of the road

Is het echt zo slecht gesteld met onze vrijheid? Ja, maar eerst kijken we even in de spiegel.

We vinden onszelf een enorm vrijheidslievend, zelfs een tikje anarchistisch volkje. Die schrijf je niet de wetten voor. Die laat je in hun waarde, aldus de nationale hymne, toen we nog maar 15 Miljoen Mensen telden.

De realiteit is echter dat we nogal middle of the road zijn, maneuvrerend tussen ‘dat hoort niet’ en ‘moet kunnen’. We zijn eerder ongeïnteresseerd dan tolerant en vaak ook zijn we aardiger voor verre vrienden dan voor onze buren, maar wat is daar verwijtbaar aan? Hooguit toont het aan dat Nederlanders tamelijk normaal zijn als je niet al te veel aandacht besteed aan hun zelfbeeld.

Ook het feit dat mensen graag verkeren met hun eigen soort, tegenwoordig bubbel geheten, is nogal normaal. Er waren tijden dat we daar juist enorm trots op waren en er een heuse wetenschappelijke naam voor bedachten: pacificatiedemocratie. We erkenden de onderlinge verschillen, trokken ons terug in de eigen familie, verenigingen en kerken en stonden elkaar niet naar het leven. Integendeel. De hoogste regionen van deze maatschappelijke archipel deed zaken met elkaar en verdeelde de macht, banen, geld en toekomst.

Globale bubbel

Vrijheid als modus vivendi, leven en laten leven. Het oogt laconiek en weinig principieel, maar je moet echt van kwade wil zijn om daarin de legitimatie te vinden om een loopje te nemen met de vrijheid van mensen.

En dat is nu precies wat gebeurt. De overheid en – breder – de maatschappelijke bovenlaag zijn in de ban geraakt van hun eigen visie en plannen, hoe het verder moet met Nederland, Europa, de wereld, ja de mensheid. Daar zit niet een groot masterplan achter zoals sommigen denken, maar wel zijn het ideeën die als water dezelfde kant opstromen, ook omdat de lieden die ze dragen, elkaar vaak spreken en elkaar zijn toegedaan. Een globale bubbel om het maar zo te noemen.

Drang en dwang

In die bubbel bestaat grote eensgezindheid over allerhande normen en waarden, doelen en maatregelen die alleen maar gerealiseerd kunnen worden als de burgers een – niet gering – deel van hun vrijheid opgeven. Wie klimaatverandering wil tegengaan, zal willen dat alle burgers hun stook-, eet- en reisgedrag, nou ja hun hele gedrag ingrijpend aanpassen. Aangezien klimaatverandering voor de globale bubbel een zeer hoge urgentie heeft, heeft men weinig tijd en zin om de bevolking te overtuigen en grijpt men al snel naar drang en dwang, verpakt in slogans als de natuur staat op omvallen en there is no alternative of de moeder aller dooddoeners science is settled.

We hebben nog geen fractie gezien van wat ons te wachten staat, maar hoe het zal verlopen, hebben we al kunnen zien. Tijdens de coronacrisis werden onze vrijheidsrechten in een vloek en een zucht terzijde geschoven. Een avondklok, de QR-code en een ongekende druk op mensen om zich te laten vaccineren, uitgeoefend door een minister die zich Churchill zal hebben gewaand toen hij zijn eigen We will fight them on the beaches uitsprak: elke stad, elke wijk, elke straat, elk huis, elke arm!

Demonstratierecht

Wie zich keerde tegen de aantasting van zijn vrijheid, was een wappie en werd bedreigd met maatschappelijke uitsluiting. Het demonstratierecht dat tegenwoordig niet kan worden genoemd zonder de zalvende woorden een groot goed en mag schuren, werd met voeten getreden. De politie voerde keiharde charges uit en Romeo’s sleurden demonstranten arrestatiebussen in.

Een demonstratie voor Black Lives Matter kon wel doorgaan en werd zelfs bijgewoond door de burgemeester van Amsterdam die voor de gelegenheid een bijpassend speldje droeg, als teken van haar steun (ook al beweerde ze van niet).

Twee maten

Wie toen zei dat de overheid met twee maten meet en verzet tegen haar beleid afstraft en steun faciliteert, werd weggezet als complotdenker. Tegenwoordig is het staand beleid. Je kunt als Extinction Rebellion snelwegen blokkeren, de Tweede Kamer bezetten, gebouwen besmeuren, maar de politie komt pas na rijp beraad in actie en draagt de daders voorzichtig naar een touringcar, voert ze af en laat ze gaan. In lijn met het consigne van bukkende burgemeesters en van het opperhoofd van het OM dat een kopje thee een betere maatregel vindt dan de lange lat.

Pro-Palestina demonstraties

Niet anders is het met de grote tolerantie (of is het gewoonweg steun?) voor de pro-Palestinademonstraties. Je kunt roepen en intimideren wat je wilt, de bestuurders laten het lopen. Op straat en binnen universiteiten en hogescholen. Verzet je niet, want dan maant de politie je die Israëlische vlag op te bergen en dat keppeltje af te doen.

Op een ander abstractieniveau zie je hetzelfde gebeuren: de mainstream media, van NRC, Volkskrant en Trouw tot de publieke omroep staan als één man achter Palestina, verkleuren de feiten (als ze die al vermelden) en betichten Israël openlijk van genocide, vaak vergezeld van bloedsprookjes.

Vrijheid als instrument

Dit heeft weinig meer van doen met vrijheid van meningsuiting. Hier wordt vrijheid tot instrument gemaakt van een zeer eenzijdige en niet democratisch gefundeerde beleidskoers. Kennelijk wordt die koers door de spraakmakende gemeente in ons land ondersteund, want anders was er wel op z’n corona’s opgetreden.

Komt bij dat deze misbruikte vrijheid de vrijheid van anderen aantast, vele anderen. Maar geen autoriteiten die ermee zit. Automobilisten die door blokkades niet naar hun werk of het ziekenhuis kunnen, moeten niet miepen, want het demonstratierecht is een groot goed. En dat je gebouwen besmeurd, is vervelend, maar – we citeren Extinction Rebellion – het is afwasbare verf.

Tja, dat joden zich niet veilig voelen, is natuurlijk ook heel naar, maar moeilijk te voorkomen en helaas de – onbedoelde – bijvangst van de uitoefening van het demonstratierecht dat zoals we allen weten een groot goed etc. is. Aangifte doen zoals het CJO deed van de intimiderende en bedreigende scheldpartijen bij de opening van het Holocaust Museum, bleek geen zin te hebben: het OM kon geen getuigen of beelden vinden. De stakkers, hebben in deze tijd geen You Tube.

Slachtofferschap

Naast deze beleidsondersteunende, instrumentele vrijheid hebben we tegenwoordig ook een selectieve vrijheid, bestemd voor mensen die het veel zwaarder hebben dan de grote massa.

Mensen bijvoorbeeld die menen in het verkeerde lichaam geboren te zijn. Die zouden de vrijheid moeten krijgen om ruimtes te betreden en aan activiteiten mee te doen die voor het geslacht zijn bestemd waarmee zij zich identificeren. Dat meisjes en vrouwen – want om hen gaat het – niet gediend zijn van mannen in hun kleedkamer, toilet of sport, wordt weggezet als een ernstige vorm van discriminatie en wordt in diverse buitenlanden inmiddels bestraft. Dat ze zich in hun vrijheid aangetast voelen, telt niet of beter geldt als harteloos en egoïstisch.

Selectie op basis van slachtofferschap loopt altijd vast. Er is altijd een baas boven baas: een slachtoffer die net wat meer slachtoffer is dan die ander.

Zo creëerde de Erasmus Universiteit een reeks genderneutrale toiletten, want je bent modern of niet. Kritiek van studentes en vrouwelijke medewerkers werd van de hand gewezen totdat moslima’s kenbaar maakten geen kerels in hun wc’s te willen tegenkomen. En jawel hoor, de universiteitsbestuurders – ik had bijna gezegd – trokken hun keutel in, maar dat is te plastisch.

Woke

De selectieve omgang met vrijheid is kenmerk van onze woke tijd. De vrijheid van de massa, meestal de autochtone bevolking van een land, is van minder gewicht dan de vrijheid van andere burgers, behorend tot een minderheid. De vrijheid van de gemiddelde burger is een soort commodity, een soort bulkgoed, zonder specificatie en zonder bijzondere waarde. Dat kan best een onsje minder, ten gerieve van de een of andere minderheid voor wie een voorrangsrecht wordt gecreëerd, een vrijheid die meer waarde heeft dan die bulkvrijheid van de massa.

Dat komt inmiddels tot uiting in het hele dagelijkse leven. Van taalgebruik tot woonrecht, van school tot begraafplaats.

Asielzoekers annex moslims

Nummer 1 in de woke hitparade staan de asielzoekers annex moslims. De influx van honderdduizenden migranten heeft de samenleving op haar kop gezet. Op termijn komt de welvaartsstaat onder grote druk te staan en loopt de kans te bezwijken. Maar de problemen op dit moment zijn ook al immens. Ter Apel bleek veel te klein en de noodopvang onvoldoende. Dus greep de overheid naar dwang, de Spreidingswet, en zadelt nu gemeenten die hun eigen bewoners al nauwelijks kunnen huisvesten, voor onoplosbare problemen. Vrijheid? Vergeet het.

Niet anders is het met het staande beleid om statushouders bij voorrang een sociale huurwoning toe te wijzen. De eigen bevolking heeft het nakijken. Vrijheid? Het kan best een onsje minder.

Segregatie

En wat te denken van de segregatie die is ontstaan. Wat we wisten en waarvoor ook linkse partijen als de SP eind vorige eeuw waarschuwden, is uitgekomen. De cultuur van de meeste nieuwkomers is onverenigbaar met de westerse. Er waren allerhande professoren en politici die hoopten dat de moslims een eigen, vijfde zuil zouden vormen en zo met behoud van hun eigenheid zouden opgaan in de Nederlandse samenleving. Hoe naïef kun je zijn. In de eerste plaats was ons zuilenstelsel allang vergaan. Bovendien hadden we kunnen weten dat de orthodoxe interpretatie van de islam geen genoegen neemt met een bescheiden positie, maar uit is op hegemonie.

Onze woke en weke bestuurders reageren zoals ze altijd doen: toegeven en zelfs faciliteren. Op rekening van de eigen burgers. Kan best een onsje minder.

Polarisatie

Het bittere bijproduct van deze selectieve omgang met onze vrijheid is dat onze autoriteiten bevolkingsgroepen en mensen tegen elkaar opzetten.

Het zijn onze bestuurders en de maatschappelijke bovenlaag die door het stelselmatig aantasten van de vrijheid van het gros van de burgers en de selectieve toekenning ervan aan minderheden, het land in een verzengende polarisatie hebben gebracht.

Elke dag gooien ze kolen (nou vooruit, biomassa) op het vuur door de kiezers van Wilders te verguizen als extreemrechts en fascistisch. Gore egoïsten die alleen maar op zichzelf uit zijn.

Ze verscheuren zo het toch al zo broze sociale weefsel en miskennen de maatschappelijke betrokkenheid van de gemiddelde Nederlanders. Bovenal tonen ze dat al hun plechtige verhalen over Bevrijdingsdag kwezelarij zijn. Vrijheid is voor hen geen principe, geen uitgangspunt, maar een beleidsinstrument.

Paul Verburgt