In crisistijden heb je een sterke leider nodig. Iemand die de lijnen uitzet, knopen doorhakt, de mensen bemoedigt, weerstand overwint en vooral vertrouwen wekt.

Een open deur, zult u zeggen, en dat klopt ook. Zonder een door een HR-manager opgesteld functieprofiel blijkt heel Nederland dan ook prima in staat om onze premier als leider in de corona-crisis te kunnen beoordelen. Na zijn historische toespraak op 16 maart 2020 schoten de polls met twintig procenten punten omhoog: ongeveer driekwart van de bevolking vindt dat de premier het goed doet.

Niet-zo-democratische instrumenten

Mooi. Of hipper: niets meer aan doen. Dat is echter niet wat in kringen van opiniemakers een breed levende opinie is. Men wil de premier graag een handje helpen om zijn leiderschap te versterken. Dat is een ongevraagde service want ik heb niet de indruk dat de minister-president op hulp zit te wachten. Bovendien zou die hulpvraag strijdig zijn met diens veronderstelde leiderschap… toch?

We moeten dus aannemen dat de suggesties die opiniemakers aanreiken, weerspiegelen hoe zij het land zouden runnen als zij deze crisis moesten oplossen.

Nou, daar word je niet vrolijk van. Kennelijk staat de tas met niet-zo-democratische instrumenten bij deze mensen binnen handbereik. Parlementaire controle, het debat, de vrije pers, sociale media, moet dat nou allemaal in deze tijd?

Scharen rond Troon en Staat

Voor wie niet al te kort van memorie is, zal dat geen verbazing zijn. Ook voor de redding van de planeet wil menigeen de democratie best wel even (?) uitschakelen.

En klagen over de media in crisistijd doen we ook al jaren. Wacht, ik pak even een pamflet uit 1829 erbij, gericht ‘aan alle weldenkende Nederlanders’, die toen dus ook al bestonden.

Het broeide in België en de dagbladen vertelden den ligtgeloovigen allerlei onjuiste verhalen,  op een toon derzelven te driest en te onbeschaamd, om ons dien stilzwijgend te laten welgevallen. De remedie van pamflettist was simpel: naauwer scharen om Troon en Staat en oren dicht voor het onbesuisd geschreeuw en de overdrevene denkbeelden van eenige ontevreden dagbladschrijvers.

Dat verwijt kun je de hedendaagse dagbladschrijvers niet maken. Velen scharen zich zonder enige aandrang rond ‘Troon en Staat’. ‘Ik denk dat het verstandig is om als land een lijn te trekken en die lijn te volgen’, aldus de hoofdredacteur van De Volkskrant in het radioprogramma Spraakmakers.

Klucht van 10 uur!

De verslaggeving over het debat in de Tweede Kamer op 17 maart was niet veel anders. Journalisten braken de staf over de kritiek van Wilders en Baudet, alsof zij een soort landverraad pleegden. De publieke flauwte van minister Bruins werd voor het gemak Wilders in de schoenen geschoven omdat hij net Bruins ondervroeg. Volgens kenners ter rechterzijde had Klaver van GroenLinks het overigens gedaan, want die had Bruins even tevoren gedwongen tot confiscatie van mondkapjes. Ieder heeft kennelijk recht op zijn eigen dader.

Een bekend tv-journalist twitterde: ‘Dit geloof je toch niet: er komt volgende week weer een debat in de Tweede Kamer over corona. Dit na de klucht van 10 uur (!) van gisteren. Kan iemand het zo organiseren dat het maximaal 1 uur duurt? Ministers hebben wel wat beters te doen.’

Parlementaire controle is tijdverspilling

En zo gaan we verder. De baas van een belangrijke denktank in ons land, prominent lid van een regeringspartij en columnist van Trouw meldde: ‘Volksvertegenwoordigers moeten zich achter de leider scharen ook al delen zij zijn politieke mening of zijn aanpak niet’. Niet na verklaard te hebben dat Wilders en Baudet alleen maar bezig zijn om het coronabeleid te frustreren.

Parlementaire controle in een openbaar debat, tijdverspilling, zo niet obstructie! Een verontrustend standpunt, zeker als het komt van professionele opiniemakers van gevestigde media met een enorm bereik.

Knieval voor het RIVM

Minstens zo opmerkelijk is de knieval die opiniemakers maken voor de deskundigheid van het RIVM. Nee, dat zeg ik verkeerd. Ieder die op basis van  andere bronnen, bijvoorbeeld van buitenlandse wetenschappers, kritische kanttekeningen bij het kabinetsbeleid maakt, krijgt de wind van voren. Nuffig zeggen die opiniemakers dan dat ze niet wisten dat meneer Zus of mevrouw Zo een viroloog is.

Dat diezelfde opiniemakers over tal van andere onderwerpen waar ze niet voor hebben doorgestudeerd, artikel na artikel schrijven, is opeens geen punt meer.

Koekoek eenzang. Je moet van sterke huize komen om in dit egaliserende geweld een eigen mening te hebben te hebben. Hulde dus voor wetenschapsjournalisten die hun eigen onderzoek doen en daarover publiceren, ook in de krant van de eerder genoemde hoofdredacteur.

Hulde ook voor al die serieuze publicisten, onderzoekers, uitpluizers en gepensioneerde hoogleraren die op Twitter de oogst van hun werk presenteren. Soms zijn dat diepgravende artikelen uit wetenschappelijke tijdschriften, een andere keer zijn het zelf gemaakte doorrekeningen van openbare data, en zo verder.

Volkskrant-columnist: sluit sociale media

Je moet wel heel weinig nieuwsgierig zijn of een zeloot van het kabinetsbeleid om daar geen kennis van te willen nemen. Ik kom er elke keer weer informatie tegen die ik in de gevestigde media niet aantref. Ongetwijfeld vanwege het detailniveau soms, maar – vermoed ik – ook omdat het niet de heersende opinie weergeeft.

Ja, er zitten idioten op Twitter. Dombo’s, racisten, trollen, godsdienstfanaten, flat earthers. Je hebt er die corona afdoen als een simpel griepje, een zionistisch complot, een machtsgreep van China, een uitgekomen voorspelling van Nostradamus of een straf van God resp. Allah. En ja, er is fake news, oppervlakkigheid en leugen.

Als je fijnbesnaard bent, zal dat wel een gruwel zijn. En als je vindt dat jij zelf alles beter weet, dan zal het ook wel erg zijn. Maar het gaat wel heel ver om – zoals vooraanstaand Volkskrantcolumnist Bert Wagendorp – bepleit om in elk geval gedurende de corona-crisis de sociale media te sluiten. Misschien wel voor altijd, voegt hij er zogenaamd guitig aan toe.

Kijk, dat bedoel ik.

Paul Verburgt