Wat zou Pavlov zich thuis gevoeld hebben in het Nederland anno nu. Het beeld was nog niet onthuld of de wokianen en de anti-wokianen vlogen elkaar in de haren. Met een parmantigheid alsof ze een verzetsdaad van allure verrichtten. Mijn hemel, die voorspelbaarheid, het trekt elke levenslust uit je weg.  Kan de deugende en on-deugende elite niet een besloten app-groep oprichten om aan haar gerief te komen?

We hebben het over de ‘discussie’ die is ontstaan over het vier meter hoge beeld dat onlangs in Rotterdam werd onthuld. Moments contained heet het. De doopnaam, zullen we maar zeggen, onuitsprekelijk en onbegrijpelijk voor normale mensen. Er wordt nog gezocht naar een roepnaam. Zwarte Nel, opperde journalist Bas Paternotte, die dat een mooie symbiose vond van de oude en nieuwe Rotterdammer. Paternotte komt uit Drachten en woont in Utrecht, dus dat gaat ‘m niet worden, maar ik hou het er even in. Zwarte Nel.

Zwarte Nel is heel normaal. Er zit geen gat in, ze houdt geen but plug vast en haar neus en oren zitten op de plek die je verwacht. Ze is niet bloot en ook haar houding is fatsoenstechnisch keurig. Ze is ook geen Bekende Nederlander of internationale grootheid aan wie je een hekel zou kunnen hebben.

Een tamelijk academisch, naturalistisch kunstwerk dat zich los van zijn gigantische afmeting niet onderscheidt van de ontelbare beeldjes die je in galerieën voor toegankelijke kunst kunt kopen.

Vanwaar dan die opwinding?

Zou de kunstenaar met het beeld iets bedoeld hebben dat hemelbestormend resp. -tergend is? We laten de maker, Thomas J. Price, even aan het woord: Moments contained gaat over de ervaring om weggezet te worden als ‘de ander’, over de kracht van het individu ondanks vooraf bepaalde houdingen ten opzichte van status en waarde. <Ik> daag met de vrouw in sportkleren de marginalisering uit van degenen die traditioneel niet vertegenwoordigd zijn.

Het is de bekende vaagtaal van creatieven. Ik ben er dol op. Wat anderen met hasj hebben, heb ik met de exposés van artiesten. Ik word er high van, denk een moment alles te begrijpen en zak dan weer terug in de poel van alledag. Komt bij dat Price niet alleen de marginalisering uitdaagt, maar ook de bronsproductie. Het ene na het andere giga beeld verlaat zijn werkplaats, allemaal Zwarte Nellen (m/v/x).

De opwinding alhier is home grown. Zwarte Nel is zoals haar naam zegt zwart. Ze staat er pront bij, het bovenlijf een tikje naar achteren gebogen en de handen gebald in de zakken. Woef, woef, blaften de Pavlovhonden. Zelfvertrouwen! Nee, agressie! Emancipatie! Nee, exploitatie!

Het begon al bij de onthulling van het beeld. De huidskleur, de strijd, de toekomst, het hele diversiteitspalet werd afgewerkt. En om elk misverstand te vermijden werd er door levende replica’s van Zwarte Nel een performance opgevoerd. Met veel strijdlustige blikken en gebaren, schitterend, maar tegelijkertijd ook een nogal specifieke interpretatie van Nel.

Kijk eens naar haar gezicht hierboven op de foto. Eerder dromerig dan vechtlustig. En zijn die gebalde vuisten echt een teken van ingehouden woede? Wie weet houdt ze in elke hand wel een airpod. Niet eens zo’n rare gedachte, want er is een andere versie van Zwarte Nel waar ze uitgebreid op haar mobiel staat te kijken.  Maar nee hoor, zwart, vrouw, vuisten = onderdrukking, strijd en overwinning.

De bel had geklonken en het hek van de Pavlovkennel vloog open. Rosanne Hertzberger, columniste van de NRC, vond het beeld een belediging. De afgebeelde vrouw heeft volgens haar geen andere verdienste dan haar kleur en gender. Standbeelden zijn bestemd voor mensen die echt iets hebben gepresteerd.

Angst voor diversiteit, gromde de hoofdredactie van haar eigen krant terug en suggereerde dat Hertzberger de weg vrijmaakte voor het verbieden van kunst à la christelijk rechts in de VS, want discussie is escalatie zoals u weet. De krant had ook nog een zwarte antropologe bereid gevonden een ‘scherpe’ recensie te schrijven die geheel in stijl de volgende trede van de escalatieladder opklauterde. Stukje klassenstrijd erbij, zwart versus wit, zo doe je dat.

Dat liet de tegenpartij niet op zich zitten. Op WyniasWeek verscheen een artikel dat nog meer zaken erbij sleepte: Stalin, Fortuyn, de moord op Peter R. de Vries, alles wat een mens maar dwars kan zitten.

Op twitter roerden zich ondertussen allerhande ‘kunstkenners’ met teksten waarvoor je zelfs in een voetbalstadion moet schamen.

En dat allemaal om een beeld van een zwarte meid die niet veel meer doet dan met haar handen in de zakken op een heel groot plein staan. Zwarte Nel of hoe ze ook gaat heten, lijkt er altijd te hebben gestaan en is door de gemiddelde Rotterdammer in de armen gesloten. Niet omdat ze bijzonder is, maar gewoon. Een van hen.

Gewoon. Dat is andere koek dan bijzonder. Het zal de wokianen en anti-wokianen misschien niet bevallen, maar hun gevecht interesseert niemand een bal. Ze hebben geprobeerd zich het beeld toe te eigen. Om er zelf beter van te worden. Koloniseren heet dat.

Mislukt. Ga weg.

Paul Verburgt