Voor normale mensen gaan de gemeenteraadsverkiezingen van maart over zaken als wonen, bereikbaarheid en veilige wijken. Voor de leiders van het land niet. ‘De verkiezingen staan in het teken van de strijd tegen extreemrechts’, aldus mevrouw Kaag en ze werd bijgevallen door haar coalitiegenoten Rutte, Segers en Hoekstra en – traditie is traditie – Klaver van GroenLinks.

De plaatselijke afdelingen van hun partijen kregen het consigne om PVV en Forum voor Democratie buiten het college van B&W te houden. Verder werden alle fatsoenlijke partijen opgeroepen ‘deze democratische grens’ te trekken.

Hebben wij simpele burgers soms iets gemist?

Eén procent van de raadsleden is van PVV of Forum

Van de 8590 gemeenteraadsleden zijn er op dit moment 75 van de PVV en 8 van Forum, dat is 1%.

De grootste fractie van de PVV zit in Almere: zes personen op een gezelschap van 45 raadsleden. Dan heb je hier en daar nog wat meermansfracties en voor de rest gaat het om eenlingen.

Nergens zit de PVV in het college, wat getalsmatig ook niet erg in de rede lag.

Over Forum hoeven we het in dit verband al helemaal niet te hebben. De grootste fractie zetelt in Land van Cuyk, drie personen op 37 raadsleden.

Zullen dat er veel meer worden?

Niet echt wat je noemt een alarmerende situatie voor de democratie.

Zitten er dan wellicht veranderingen in de lucht?

We kijken weer even naar de cijfers. De PVV doet tijdens de komende gemeenteraadsverkiezingen in 31 gemeenten mee, Forum in 50. Dat levert overzichtelijke percentages op: 10 resp. 15% van de 352 gemeenten.

Daar zitten ook grote steden bij als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, maar het is de PVV in elk geval nooit gelukt om daar substantieel invloed te verwerven. In de hoofdstad bleef ze zelfs buiten de raad.

Uit de peilingen blijkt niet van een stormachtige opkomst van de PVV of Forum. Weliswaar leeft er veel onvrede onder de kiezers, maar het is zeer de vraag of die haar uitweg zal vinden via deze twee partijen.

Veel waarschijnlijker is dat kiezers niet gaan stemmen. De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen is al jaren aan het teruglopen. In 2018 ging een krappe 55% naar de stembus. In getallen: van de 12,5 miljoen stemgerechtigden bleef iets minder dan de helft thuis, 5,7 miljoen mensen!

Een georkestreerde actie

De oproepen om PVV en Forum buiten de college van B&W te houden kwamen allemaal op dezelfde dag, zaterdag 12 februari 2022, naar buiten. Logisch dat Binnenhof-watchers vermoedden dat dit een georkestreerde actie was.

Er wordt beweerd dat dit tijdens de formatieonderhandelingen is afgedwongen door D66, met steun van de ChristenUnie. Het nieuwe kabinet zou een norm moet stellen tegen het provocerende gedrag van PVV en Forum. Bewijzen zijn er niet, maar aannemelijk is het wel. Kaag en Segers hebben vaak publiekelijk van hun levensgrote afkeer blijk gegeven en ze missen het vermogen van Rutte om de schouders op te halen.

In termen van praktische politiek is de boycot een loos gebaar. De lokale politici van de coalitiepartijen, GroenLinks en vele andere groeperingen hebben nimmer enige aandrang getoond om met PVV of Forum een college te vormen. De liefde aan de andere kant is ook niet erg groot.

Dat zal niet snel veranderen. Weliswaar horen we dat sommige afdelingen van de VVD en het CDA de deur niet helemaal dicht willen doen, maar dat wijst meer op afkeer van landelijke oekazes dan op sympathie voor PVV of Forum. Dat weten ze in Den Haag ook wel en dus hoorde je daar niemand over, behalve D66-commando Sjoerd Sjoerdsma wiens repertoire nu eenmaal niet verder reikt dan het eisen van onvoorwaardelijke overgave.

Afgehaakten moeten vooral afgehaakt blijven

Wat we dreigt te gebeuren, speelt zich af onder de motorkap van de democratie. Het zijn niet de achterbannen van Kaag, Rutte of Klaver die thuis blijven, maar de mensen die ze – als het niet om verkiezingen gaat – zo graag zeggen te willen helpen. De mensen ‘met een kleine portemonnee’ of zoals dat sinds het voortreffelijke rapport van Josse de Voogd en René Cuperus heet, Afgehaakt Nederland.

Dat zijn ruim vier miljoen mensen, werklozen en arbeidsongeschikten, bijstandtrekkers, ouderen afhankelijk van hun AOW, laaggeletterden, praktisch opgeleiden met onzekere baantjes, migranten die onze taal niet spreken en zo verder.

Als deze mensen al stemmen, dan doen ze dat vaak ‘verkeerd’. Dus op partijen die het weldenkende deel van de bevolking, populistisch en geradicaliseerd vindt. Deze bovenlaag telt vier miljoen mensen die hoogopgeleid zijn, goed banen en verzekerde pensioenen hebben, die overal aan de touwtjes trekken en tijd en ruimte hebben om zich met het doen en laten van de onderkant van de samenleving te bemoeien en haar langs de morele maatlat te leggen.

Omdat zijzelf nooit op PVV of Forum zouden stemmen, moeten anderen dat ook niet doen. Dat je op zo’n partij stemt uit onvrede of frustratie zonder het met alles eens te zijn, kunnen ze zich niet eens indenken.

Integendeel, zonder gêne noemen ze hen NSB’ers of nazi’s. Bruine hordes die verboden zouden moeten worden. Het boycotten van PVV en Forum transformeert hen tot verzetshelden avant la lettre: ‘Nie wieder!’

Het gebrek aan inlevingsvermogen is nog erger dan haar arrogantie, maar het politieke onvermogen van de elite slaat alles. In plaats van te proberen deze grote groep van afgehaakten te omarmen en erbij te halen, wordt ze afgestoten. Verder de put in.

Aanval op de onderkant

Het cordon sanitair om PVV en Forum is een aanval op de onderkant van de samenleving, niet rechtstreeks natuurlijk, maar met een omweg. Die onderkant is misschien niet zo fijnbesnaard als de bovenlaag, maar dit signaal begrijpen ze zonder enige uitleg.

Ondertussen bereiden we ons voor op de volgende traditie in verkiezingstijd, meestal op de ochtend van de stembusgang. Dan roepen de Haagse leidslieden het kiezersvolk op om vooral te gaan stemmen. Wacht, ik pak even de tekst van Rutte uit 2018 erbij. “Maak gebruik van het democratisch recht. Iedere stem telt. Ook die van u.”

We weten wel beter.

Paul Verburgt